Kỹ thuật bức xạ trong điều trị ung thư từ lâu đã trở thành kỹ thuật thường quy tại các cơ sở y tế lớn. Khả năng của bức xạ mang đến cho con người là không thể phủ nhận. Mới đây, các nhà y học đã phát triển các kỹ thuật bức xạ FLASH không những điều trị cho người mà còn điều trị cho cả vật nuôi. Đây được coi là bước tiến mới, hứa hẹn tiềm năng ứng dụng và triển khai rộng rãi trên thế giới trong tương lai.
Chú chó Maple là bệnh nhân đầu tiên tham gia vào nghiên cứu về phương pháp xạ trị mới tại Penn, do bác sĩ ung thư bức xạ Keith Cengel tại Trường Y Perelman và Brian Flesner tiến hành. Nghiên cứu này mở đầu cho các dự án hợp tác nhằm nâng cao khả năng điều trị ung thư cho cả người và vật nuôi. Liệu pháp xạ trị giảm nhẹ có thể làm chậm sự phát triển của khối u và giảm đau, nhưng thường cần điều trị trong vài tuần hoặc vài tháng. Ngược lại, kỹ thuật mà Cengel và Flesner đang nghiên cứu, được gọi là bức xạ FLASH, nhanh hơn nhiều lần so với các liệu pháp xạ trị thường quy. Bệnh nhân có thể nhận được một đợt xạ trị giảm nhẹ chỉ sau vài lần khám. Sau nghiên cứu ban đầu về kỹ thuật này ở những con chó mắc bệnh ung thư xương bắt đầu vào năm 2019, thử nghiệm mới này đang sử dụng chùm tia proton được định hướng chính xác để nhắm vào các khối u nhỏ hơn của khoang miệng. Năng lượng của các hạt tích điện dương trong chùm proton sẽ tiêu diệt tế bào ung thư, đồng thời xâm nhập sâu vào mô. Flesner cho biết liệu pháp này cũng có thể giúp các mô bình thường xung quanh khối u không bị tổn thương, kết quả “có khả năng thay đổi cuộc chơi”.
Các nhà nghiên cứu cho biết, nếu kết quả khả quan ở bệnh ung thư trên chó, thì có thể mở ra cơ hội khám phá việc sử dụng kỹ thuật này ở người. Flesner cho biết: “Chúng tôi nghĩ FLASH sẽ an toàn hơn và hy vọng có hiệu quả như một liệu pháp xạ trị tiêu chuẩn”. Những con chó trong nghiên cứu được điều trị tại Trung tâm Trị liệu Roberts Proton tại Penn Medicine vào buổi tối, sau khi bệnh nhân rời đi. Cuối cùng, các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ nghiên cứu được 9 con chó, thu thập dữ liệu về tác dụng phụ và ảnh hưởng của FLASH đối với bệnh tật. Cengel nói: “Đây là một cơ hội tốt để có thể giúp đỡ những chú chó khi chúng tôi đang tìm hiểu thêm về cách thức hoạt động của nó”.
Bức xạ FLASH được cho là gây ra ít độc tính hơn so với các phương pháp truyền thống do tính chất nhất thời và có độ chính xác cao của việc tiếp xúc với bức xạ. Trong nghiên cứu trước đây về những con chó mắc bệnh ung thư xương ở chân, do bác sĩ phẫu thuật Cengel và Penn Vet Jennifer Huck tiến hành, phương pháp chăm sóc tiêu chuẩn là cắt cụt chi bị ảnh hưởng. Trong thử nghiệm đó, vật nuôi được nhận bức xạ FLASH nhắm vào khối u của chúng, sau đó bị cắt cụt chi 5 ngày sau đó. Nghiên cứu mới, liên quan đến ung thư khoang miệng, làm tăng mức độ khó về mặt kỹ thuật, vì vị trí của khối u mà các bác sĩ lâm sàng đang nhắm tới, có nghĩa là chùm tia sẽ xuyên qua các mô khỏe mạnh trên đường tới khối u ung thư. Để giảm thiểu tác dụng phụ, Cengel, Flesner và các đồng nghiệp đã hợp tác chặt chẽ và liên tục với các kỹ sư để điều chỉnh chùm proton tiếp cận chính xác mô mong muốn, không xa hơn.
Chỉ những con chó đáp ứng các yêu cầu nhất định mới đủ điều kiện tham gia nghiên cứu. Thú cưng phải mắc bệnh mà phẫu thuật không phải là lựa chọn và bức xạ sẽ là một hình thức chăm sóc giảm nhẹ chứ không phải là phương pháp chữa trị tiềm năng. Các khối u cũng phải có kích thước cụ thể để chùm proton có thể chạm tới. Ngược lại với nghiên cứu về ung thư xương, nghiên cứu hiện tại sẽ cho phép các nhà nghiên cứu theo dõi tác động lâu dài của FLASH lên khối u và các mô xung quanh. Flesner cho biết: “Chúng tôi sẽ dễ dàng đánh giá hiệu quả và khả năng dung nạp với các tác dụng phụ hơn”. “Một số dữ liệu ban đầu từ thử nghiệm ban đầu chỉ ra rằng FLASH làm giảm tín hiệu xơ hóa và mô sẹo, nhưng chúng tôi không có được những kết quả lâu dài mà chúng tôi hy vọng đạt được.”
Thử nghiệm đang bắt đầu rất thận trọng, cho chó dùng liều phóng xạ thấp, chia thành hai đợt điều trị cách nhau khoảng một tuần. Bước lặp tiếp theo của công việc này sẽ là tăng liều ở chó, tìm ra điểm phù hợp để có hiệu quả tốt với tác dụng phụ tối thiểu. Nhóm nghiên cứu cũng hy vọng có thể nghiên cứu phương pháp này ở mèo, ở các loại khối u khác nhau và sử dụng electron thay vì proton, vốn không thâm nhập sâu bằng. Cuối cùng, mục tiêu là cải tiến các quy trình thực hiện kỹ thuật này ở những người mắc nhiều loại ung thư khác nhau. Mặc dù việc tiến hành thử nghiệm rất tốn kém, với các nhóm lớn cần phải chạy chùm proton cũng như chăm sóc bệnh nhân, có thể thấy trước thời điểm mà chi phí công nghệ sẽ giảm xuống, khiến FLASH trở thành một lựa chọn dễ tiếp cận hơn để sử dụng lâm sàng trên con người và thú y.
Từ khóa: ung thư; xạ trị; FLASH; vật nuôi
– CMD&DND –
