Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) hiện đang phát triển các kỹ thuật mới, có khả năng sàng lọc nhanh và xác thực nguồn gốc của các loại thực phẩm như dầu ô liu nguyên chất. Theo Ấn phẩm của Ủy ban Châu Âu năm 2022, các đợt nắng nóng và hạn hán ở châu Âu đã ảnh hưởng đến việc thu hoạch dầu ô liu và dẫn đến thị trường chợ đen bùng nổ về dầu ô liu nguyên chất và siêu nguyên chất giả. Cũng theo Ủy ban này, dầu ô liu được ước tính là một trong những thực phẩm bị dán nhãn sai thành phần nhiều nhất ở châu Âu.
Tia hồng ngoại vô hình đối với mắt người, là một trong những phương pháp phổ biến cho phép phát hiện và phân tích nhanh nhiều sản phẩm thực phẩm hiện nay. Bằng cách sử dụng phương pháp quang phổ cận hồng ngoại và các kỹ thuật khác để phân tích cách dầu ô liu tương tác với bức xạ hồng ngoại, các nhà khoa học tại phòng thí nghiệm của Tổ chức Nông lương Liên Hiệp Quốc (FAO)/IAEA đã có thể chỉ ra sự khác biệt giữa dầu ô liu nguyên chất từ Slovenia và các quốc gia khác với độ chính xác từ 86% đến 93% sau khi sàng lọc và xử lý dữ liệu thu được. Trong một nghiên cứu khác, các nhà khoa học cũng sử dụng một kỹ thuật quang phổ khác để phân biệt chính xác dầu ô liu giữa các vùng khác nhau của Lebanon, vì dầu ô liu từ các vùng khác nhau của Lebanon có chất lượng và giá cả khác nhau.
Châu Âu sản xuất 60% dầu ô liu của thế giới. (Ảnh: FAO)
Nghiên cứu do phòng thí nghiệm chung của FAO/IAEA thực hiện được thiết kế để xác minh nguồn gốc của dầu ô liu nguyên chất của Slovenia từ vùng Istria, nơi có chỉ định xuất xứ được bảo hộ và là sản phẩm có giá trị cao. Tổng cộng có 64 loại dầu ô liu nguyên chất đích thực đã được sử dụng trong nghiên cứu, được thu thập trong hai năm từ Slovenia, Ý, Croatia, Hy Lạp, Tunisia và Tây Ban Nha. Đây cũng là một phần của sáng kiến nghiên cứu hợp tác của IAEA với các quốc gia này.
IAEA sử dụng các kỹ thuật hạt nhân khác nhau ở các khu vực tiến hành nghiên cứu. Cụ thể là ở Slovenia, IAEA sử dụng quang phổ cận hồng ngoại biến đổi Fourier (FT-NIR) và sắc ký khí ion (HS-GC-IMS); Lebanon: IAEA sử dụng quang phổ hồng ngoại biến đổi Fourier với hệ số phản xạ tổng giảm dần (FTIR ATR). Kỹ thuật FT-NIR là phương pháp phân tích không phá hủy, bao gồm việc chiếu một chùm tia chứa nhiều tần số ánh sáng vào một mẫu và đo sự hấp thụ ánh sáng cận hồng ngoại. HS-GC-IMS liên quan đến việc phân tích lớp khí phía trên mẫu, tạo ra ma trận dữ liệu 2D có thể được sử dụng để so sánh các mẫu với nhau hoặc với mẫu tham chiếu.
Các nhà khoa học cũng có thể phân biệt được 242 loại dầu ô liu và xác định nguồn gốc của chúng từ bốn vùng khác nhau của Lebanon với độ chính xác 89%. Dầu ô liu Lebanon có chất lượng và giá thành khác nhau tùy thuộc vào vùng xuất xứ. Trong trường hợp này, phương pháp quang phổ hồng ngoại biến đổi Fourier (IR) với kỹ thuật phản xạ tổng giảm dần đã được sử dụng, đo độ phản xạ bên trong của ánh sáng hồng ngoại khi tương tác với mẫu và xử lý dữ liệu bằng thuật toán toán học. Tất cả những kỹ thuật này đều phân tích nhanh và không phá hủy mẫu để kiểm tra các sản phẩm như dầu ô liu xem có bị tạp nhiễm hoặc dán nhãn sai hay không.
Nghiên cứu về dầu ô liu Slovenia được thực hiện như một phần của dự án nghiên cứu phối hợp của IAEA nhằm phát triển thêm các thử nghiệm xác thực thực phẩm, chẳng hạn như để tìm ra nơi trồng ô liu trong dầu ô liu nguyên chất. Quang phổ hồng ngoại và các kỹ thuật khác như HS-GC-IMS có thể được sử dụng để phân tích mẫu trong phòng thí nghiệm và trực tiếp tại hiện trường, cung cấp năng suất phân tích mẫu cao, chi phí vận hành thấp, yêu cầu ít hoặc không cần chuẩn bị mẫu, không cần cho các hóa chất hoặc cơ sở phòng thí nghiệm chuyên dụng. Sự ra mắt gần đây của Atoms4Food, sáng kiến chung của IAEA và FAO, sẽ chứng kiến sự quy tụ của các chuyên gia thực phẩm từ các học viện, tổ chức công cộng, các tổ chức công nghiệp và thương mại tại Hội nghị Quốc tế về thực phẩm, Hội nghị chuyên đề về An toàn và Kiểm soát Thực phẩm sẽ được tổ chức tại Trụ sở IAEA ở Vienna từ ngày 27 đến ngày 31 tháng 5 năm 2024 với sự cộng tác của FAO, sẽ cung cấp một diễn đàn để chia sẻ nghiên cứu và đổi mới tiên tiến, trao đổi thông tin và thảo luận về các sáng kiến và nhu cầu quốc tế. Nghiên cứu mới nhằm giải quyết gian lận thực phẩm và những đổi mới khác về an toàn và kiểm soát thực phẩm sẽ là một trong những vấn đề được xem xét tại Hội nghị. IAEA sẽ tiếp tục hỗ trợ chất lượng và an toàn thực phẩm cũng như xây dựng quan hệ đối tác trong Atoms4Food.
Từ khóa: bức xạ; dầu ô liu; hạt nhân; sản phẩm giả;
– CMD&DND –
