Mới đây, tại Hội nghị chuyên đề quốc tế về kiểm soát và an toàn thực phẩm (trụ sở IAEA ở Vienna), các chuyên gia đã đưa ra những phát triển mới về chiếu xạ thực phẩm đã nghe trong tuần này. Công nghệ bức xạ mới đang được sử dụng trong chiếu xạ thực phẩm, giúp thực phẩm an toàn hơn, tốt hơn và dễ dàng thương mại hơn trên thế giới. Hội nghị cung cấp một diễn đàn để các chuyên gia thực phẩm chia sẻ ý tưởng về nghiên cứu và đổi mới tiên tiến, bao gồm công nghệ hạt nhân trong thực phẩm và nông nghiệp có thể góp phần tăng cường an ninh lương thực toàn cầu và phát triển nông nghiệp bền vững.
IAEA phối hợp với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), đang tiên phong tiến bộ trong công nghệ chiếu xạ thực phẩm. Điều này giúp tăng cường sử dụng chiếu xạ để loại bỏ vi khuẩn có hại trong thực phẩm và phát triển công nghệ chùm tia bức xạ mềm mới. Đây là một phần của sáng kiến nhằm nâng cao an toàn, chất lượng và thương mại thực phẩm toàn cầu. Các hoạt động nghiên cứu phối hợp đang mang lại lợi ích cho các quốc gia trên toàn cầu, với những thành tựu đáng chú ý ở Việt Nam, Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Chiếu xạ thực phẩm là công nghệ không xâm lấn nhằm bảo tồn hàm lượng dinh dưỡng, hương vị và chất lượng tổng thể của sản phẩm thực phẩm. Năng lượng từ bức xạ có thể được điều chỉnh để mang lại sự thay đổi có lợi đối với thực phẩm. Bằng cách sử dụng các photon gamma, chùm tia điện tử hoặc tia X, kỹ thuật này loại bỏ hiệu quả các vi khuẩn và sâu bệnh có hại mà không ảnh hưởng đến chất lượng dinh dưỡng hoặc các thuộc tính cảm quan của thực phẩm. Chiếu xạ thực phẩm giúp kéo dài thời hạn sử dụng của các mặt hàng thực phẩm dễ hỏng bằng cách giảm ô nhiễm vi sinh vật và ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây hư hỏng.
Các chuyên gia thực phẩm từ các nước Châu Á và Thái Bình Dương tham gia chuyến thăm do IAEA tài trợ tới cơ sở chiếu xạ thực phẩm (C. Blackburn, FAO/IAEA)
Không giống như các phương pháp bảo quản khác có thể làm thay đổi mùi vị hoặc kết cấu của thực phẩm, chiếu xạ duy trì hương vị của sản phẩm, đồng thời đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Chiếu xạ được sử dụng để bảo quản chất lượng của các mặt hàng thực phẩm có giá trị cao như hải sản, gia vị, trái cây và rau quả lạ. Các chùm tia này cũng có thể ngăn ngừa sâu bệnh sinh sản, đóng vai trò như một biện pháp xử lý kiểm dịch thực vật để ngăn chặn côn trùng gây hại ẩn trong các lô hàng trái cây và rau quả xâm nhập vào các vùng lãnh thổ thông qua thương mại quốc tế.
Một trong những xu hướng đáng chú ý trong lĩnh vực này là sự chuyển đổi chiếu xạ sử dụng nguồn phóng xạ sang các thiết bị phát tia bức xạ, phương pháp này sử dụng điện để tạo ra các chùm tia. Không giống như chiếu xạ gamma truyền thống, nguồn máy có thể được bật và tắt, cho phép quá trình xử lý được kiểm soát và hiệu quả hơn. Đây là công nghệ giải quyết các mối lo ngại về an toàn và an ninh liên quan đến đồng vị phóng xạ và bổ sung năng lực hiện có, mở rộng phạm vi ứng dụng chiếu xạ thực phẩm. Những tiến bộ này cải thiện hiệu suất và hiệu quả của việc chiếu xạ thực phẩm, đảm bảo an toàn mà không ảnh hưởng đến chất lượng. Khoa học và công nghệ hạt nhân có thể cung cấp các giải pháp sáng tạo và thiết thực để đạt được an ninh lương thực và nâng cao phúc lợi.
IAEA và FAO hỗ trợ các nước thiết lập và mở rộng các dịch vụ chiếu xạ thực phẩm, giảm thất thoát và lãng phí thực phẩm. Như ở Việt Nam đã đảm bảo xuất khẩu trái cây tươi sang Mỹ và Úc. Sự phát triển của công nghệ chùm tia mềm, có khả năng xử lý thực phẩm ở bề mặt hoặc gần bề mặt, cho thấy hướng đi đầy hứa hẹn trong việc nâng cao chất lượng và an toàn thực phẩm, đặc biệt đối với các sản phẩm nhạy cảm với bề mặt như trứng nguyên vỏ, thịt sống và gia vị.
Các sáng kiến nghiên cứu hợp tác, như sáng kiến được tiến hành tại Đại học Thanh Hoa ở Trung Quốc và Đại học Texas A&M ở Hoa Kỳ, đang dẫn đầu trong việc tối ưu hóa quy trình chiếu xạ và phát triển các ứng dụng mới về an toàn thực phẩm. Những nỗ lực này nêu bật tiềm năng của các thiết bị chiếu xạ để biến đổi ngành công nghiệp thực phẩm, đảm bảo tiêu chuẩn cao hơn về độ sạch và mở rộng phạm vi tiếp cận toàn cầu của các sản phẩm thực phẩm an toàn, chất lượng cao. Đồng thời, nó giảm thiểu thất thoát lương thực, ngăn ngừa các bệnh do thực phẩm và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế về các mặt hàng thực phẩm, thông qua các nỗ lực nghiên cứu phối hợp và thực hiện các kỹ thuật chiếu xạ tiên tiến. IAEA và FAO tăng cường năng lực của các Quốc gia Thành viên trong việc áp dụng chiếu xạ vì an toàn và chất lượng thực phẩm cũng như an ninh kiểm dịch thực vật.
Từ khóa: chiếu xạ; tia gamma;
– CMD&DND –
