Canada sẽ tái chế các nguồn phóng xạ không sử dụng từ Thái Lan nhằm hỗ trợ các phương pháp điều trị ung thư tiên tiến. Đây là một phần trong các sáng kiến quốc tế của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Sáng kiến Quản lý Toàn cầu Radi-226 được phát triển để kết nối các quốc gia sở hữu nguồn xạ trị cũ với những quốc gia quan tâm đến việc tái chế hoặc tái sử dụng chúng.
Là một phần của sáng kiến IAEA, hơn 65 quốc gia tham gia với tư cách nắm giữ các nguồn radi-226 không còn sử dụng, điều phối chúng và chuyển giao cho các đối tác có công nghệ tiên tiến để tái chế radi-226 và sản xuất các đồng vị phóng xạ phục vụ y tế. Phòng thí nghiệm Hạt nhân Canada (CNL) đã nhận được hai lô hàng nguồn radi-226 không sử dụng từ Viện Công nghệ Hạt nhân Thái Lan (TINT) để tái chế, điều này góp phần tạo ra các kỹ thuật điều trị ung thư cải tiến hiếm gặp.
Những thùng chứa Ra-226 chờ chuyển lên tàu để vận chuyển từ Thái Lan đến Canada. (Ảnh: Archara Phattanasub/TINT)
Radi-226, được phát hiện vào năm 1898 bởi Marie Sklodowska-Curie và Pierre Curie, trước đây sử dụng trong xạ trị nhưng sau đó đã được thay thế bằng các nguồn khác. Ngày nay, Radi-226 đóng vai trò là nguyên liệu để sản xuất đồng vị phóng xạ Actini-225, chất này hiếm đến mức sản lượng toàn cầu hàng năm còn ít hơn “một hạt cát”. Actini-225 là nguồn phát ra alpha được biết là có hiệu quả trong việc tiêu diệt các tế bào ác tính khi sử dụng các phương pháp điều trị ung thư nhắm đích. Actini-225 cho phép xạ trị có mục tiêu vì có thể được đặt gần khối u và tiêu diệt các tế bào ung thư mà không làm tổn thương các mô khỏe mạnh gần đó.
Nhiều quốc gia trên thế giới có trữ lượng radi-226 lâu đời nhưng không phải tất cả đều có khả năng cần thiết để tái chế, tận dụng tối đa nguồn tài nguyên quý giá này. Olena Mykolaichuk, Giám đốc Bộ phận Chu trình Nhiên liệu Hạt nhân và Công nghệ Xử lý Chất thải của IAEA cho biết: “Sáng kiến Quản lý Toàn cầu Radi-226 đang hỗ trợ cả việc quản lý lâu dài các nguồn phóng xạ cũng như sự sẵn có ngày càng tăng của Actini-225”. Jack Craig, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của CNL cho biết: “IAEA từ lâu đã ủng hộ việc lưu trữ và xử lý an toàn các nguồn phóng xạ kín không sử dụng, điều này luôn được Canada đánh giá cao và hỗ trợ”. Tuy nhiên, sáng kiến của họ nhằm hỗ trợ các quốc gia tài trợ để loại bỏ các khoản nợ dài hạn đồng thời tạo điều kiện cho ngành công nghiệp xạ trị mới là rất lớn.
TINT lần đầu tiên liên hệ với IAEA về dự án vào tháng 2 năm 2022 và gặp CNL vào cuối năm đó. Sau khi TINT xác nhận đã nhận được giấy phép xuất khẩu vào tháng 6 năm 2023, hơn 70 thùng radi-226 không sử dụng đã được gửi đến Canada. Việc vận chuyển quốc tế chất phóng xạ là nỗ lực nhiều mặt đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa một số cơ quan, bao gồm các cơ quan quản lý (ở Thái Lan là Văn phòng Nguyên tử vì Hòa bình) và các bến cảng. Việc giám sát bức xạ và ô nhiễm, kiểm tra nguồn, mô tả đặc tính và đóng gói lại được thực hiện với sự hỗ trợ của IAEA trước khi vận chuyển. Thawatchai Onjun, Giám đốc điều hành của TINT cho biết: “Thái Lan, thông qua TINT, đã chuyển giao thành công nguồn radi-226 sang Canada với sự hỗ trợ to lớn và phối hợp từ IAEA và các cơ quan liên quan của cả hai nước”.
TINT đã xây dựng Cơ sở lưu trữ chất thải phóng xạ chuyên dụng tại địa điểm Ongkharak vào năm 2013 và cơ sở này đã đi vào hoạt động vào năm 2016. TINT khẳng định việc tái chế những nguồn phóng xạ đã không sử dụng mang lại nhiều lợi ích cho Thái Lan và phù hợp với các mục tiêu của nền kinh tế tuần hoàn. Sáng kiến này giúp giảm đáng kể rủi ro xảy ra bất kỳ loại sự cố nào liên quan đến các nguồn không được sử dụng và giải phóng rất nhiều không gian trong cơ sở lưu trữ quốc gia. Sắp tới, sẽ có thêm một số đợt chuyển giao được lên kế hoạch cho năm 2024. Các chuyến hàng từ Curaçao, El Salvador, Fiji và Slovenia sẽ được thực hiện vào cuối năm 2024. Vào tháng 12, IAEA sẽ tổ chức một cuộc họp kỹ thuật nhằm đánh giá tiến độ, xem xét các bài học kinh nghiệm và xác định các cơ hội hợp tác trong tương lai.
Tại Curaçao, các chuyên gia IAEA đã xây dựng năng lực quốc gia thông qua các khóa đào tạo, thực hành loại bỏ nguồn radi-226 khỏi thùng chứa, mô tả đặc tính của nó và đặt nó vào một viên nang bằng thép không gỉ. (Ảnh: IAEA)
Từ khóa: nguồn phóng xạ; tái chế; điều trị; ung thư
– CMD&DND –
