Phosphogypsum là sản phẩm phụ thải rắn từ quá trình xử lý quặng photphat để tạo ra axit photphoric mà sau đó được sử dụng làm phân bón. Phosphogypsum chứa radium, chất này phân hủy tạo thành khí radon. Cả radium và radon đều có tính phóng xạ và có thể gây ung thư. Hoa Kỳ có các yêu cầu rất nghiêm ngặt trong việc quản lý phosphogypsum từ các ống khói của các cơ sở sản xuất phân bón. Thiết kế các ống khói có thể loại bỏ Phosphogypsum nhằm hạn chế sự phơi nhiễm đối với công chúng do phát thải radon. Ngoài ra, Hoa Kỳ còn có các yêu cầu đối với cơ quan quản lý trong việc phê duyệt sử dụng phosphogypsum cụ thể nếu xác định được rằng mục đích sử dụng đó vẫn đảm bảo bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Radium chứa trong phosphogypsum gây lo ngại tới sức khỏe cộng đồng vì nó phân hủy tạo thành radon, một loại khí phóng xạ có thể gây ung thư phổi. Radon xuất hiện tự nhiên trong đất và khí quyển với lượng rất nhỏ và thường không gây lo ngại cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc tiếp xúc với radon ở mức cao hơn và trong thời gian dài có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng cho sức khỏe con người do làm tăng nguy cơ phát triển ung thư phổi.
Radon chứa trong không khí bên ngoài có thể xâm nhập vào các công trình và đạt đến mức gây nguy hiểm cho con người. Các quy định của Hoa Kỳ yêu cầu quản lý phosphogypsum từ các ống khói được thiết kế để hạn chế sự phơi nhiễm công cộng do phát thải radon. Chủ sở hữu và người vận hành các hệ thống phát thải phosphogypsum phải đo lường và báo cáo lượng khí thải radon từ các ống khói không hoạt động và thực hiện các biện pháp để giữ lượng khí thải radon trong giới hạn quy định.
Các quy định của Hoa Kỳ cho phép loại bỏ phosphogypsum, trong những điều kiện và hạn chế nhất định cho hai mục đích sử dụng: mục đích nông nghiệp; nghiên cứu và phát triển trong phòng thí nghiệm. Bất kỳ việc sử dụng phosphogypsum nào khác đều cần có sự chấp thuận trước của cơ quan quản lý. Yêu cầu sử dụng phosphogypsum vào mục đích khác phải được nộp theo quy trình chính thức được nêu trong quy định. Các quy định cho phép cơ quan quản lý phê duyệt yêu cầu sử dụng phosphogypsum cụ thể nếu xác định được rằng việc sử dụng vẫn đảm bảo bảo vệ sức khỏe cộng đồng như việc lưu giữ phosphogypsum.
Cơ quan cấp phép Hoa Kỳ đánh giá các rủi ro tiềm ẩn từ việc sử dụng phosphogypsum theo yêu cầu khác trên cơ sở từng trường hợp cụ thể. Mỗi mục đích sử dụng được đề xuất đều được xem xét dựa trên cách sử dụng phosphogypsum, lượng bao nhiêu và bất kỳ rủi ro sức khỏe nào có thể xảy ra đối với người lao động và công chúng, bao gồm các rủi ro từ việc xử lý và vận chuyển. Theo quy trình, những yếu tố này sẽ được giải quyết trong quá trình đánh giá rủi ro cho mục đích sử dụng cụ thể. Cơ quan quản lý sẽ chỉ phê duyệt các cách sử dụng phosphogypsum khác phải đảm bảo bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Việc chấp thuận một dự án riêng lẻ không có nghĩa là chấp thuận bất kỳ yêu cầu nào. Quá trình xem xét đầy đủ của cơ quan quản lý, bao gồm đánh giá rủi ro, phải được thực hiện đối với từng yêu cầu sử dụng phosphogypsum vào mục đích khác và việc phê duyệt được cấp tùy theo từng trường hợp.
Phosphogypsum sử dụng để sản xuất phân bón và các vật liệu xây dựng
Nếu cơ quan quản lý xác định yêu cầu sử dụng phosphogypsum vào mục đích khác có thể được chấp thuận vì đáp ứng các quy định, quy trình sẽ bao gồm:
– Đưa ra thông báo chờ phê duyệt.
– Cung cấp công khai yêu cầu và phân tích kỹ thuật.
– Xử lý ý kiến đóng góp về quyết định được đề xuất trong thời gian lấy ý kiến công chúng.
Cơ quan quản lý sẽ xem xét các ý kiến của công chúng để xác định xem chúng có:
– Tăng tác động đến sức khỏe con người hoặc môi trường mà trước đây chưa được xem xét trong phân tích rủi ro.
– Có khả năng xem xét lại việc sử dụng được đề xuất có tác động bảo vệ như việc để lưu trữ phosphogypsum. Đưa ra lý do chính đáng để xem xét lại yêu cầu đang chờ phê duyệt.
Nếu quá trình xem xét ý kiến công chúng tìm thấy nguyên nhân dẫn đến thay đổi phê duyệt đang chờ xử lý, cơ quan quản lý sẽ tư vấn cho người yêu cầu về các vấn đề và cho họ cơ hội sửa đổi phân tích hoặc đề xuất sử dụng hoặc thực hiện các bước khác để giải quyết các mối lo ngại. Nếu cơ quan quản lý xác định rằng đơn đăng ký có thể được phê duyệt, sẽ cung cấp tài liệu “phản hồi nhận xét”, cấp phê duyệt và thông báo cho công chúng. Từ chối nếu cơ quan quản lý xác định rằng việc sử dụng được yêu cầu không đáp ứng các yêu cầu quy định và không thể được chấp thuận.
Thông thường, Phosphogypsum được quản lý và lưu trữ dạng đống lớn. Vì các hạt nhân phóng xạ trong phosphogypsum là nguồn phát ra khí radon và bức xạ gamma trực tiếp nên Hoa Kỳ quy định phosphogypsum là một loại nguồn hạt nhân phóng xạ. Ngoài ra, các đống photphogypsum còn chứa nước xử lý có độ pH thấp và kim loại nặng do quá trình sản xuất phân bón axit ướt. Cơ quan quản lý yêu cầu phosphogypsum phải được quản lý theo từng khối để hạn chế sự phơi nhiễm của công chúng do phát thải radon.
Phosphogypsum sử dụng làm thạch cao ở một nhà máy của Việt Nam
Phosphogypsum được đặt trên đống trong một hỗn hợp lỏng. Khi ống khói khử nước, nước thải lỏng sẽ được thu giữ, xử lý, kiểm tra và thải ra theo các quy định và điều kiện cho phép. Các ống khói mới hơn có lớp lót giúp ngăn nước thải thải trực tiếp vào đất và nước ngầm. Khi bộ phận thug om không hoạt động, một lớp phủ được thiết kế đặt trên lớp phosphogypsum để ngăn nước thấm.
Việt Nam hiện chưa có quy định nào về Phosphogypsum có liên quan tới vật liệu phóng xạ. Các quy định hiện nay mới chỉ ở việc sử dụng Phosphogypsum cho các mục đích sản xuất công nghiệm. Do đó, cần xem xét, đánh giá lại rủi ro của Phosphogypsum liên quan tới phát thải vật liệu có tình phóng xạ để đảm bảo bảo vệ sức khỏe công nhân và công chúng.
Từ khóa: bức xạ; ung thư; phosphogypsum; radium; radon;
– CMD&DND –
