IAEA hiện đã phát triển một phương pháp đo liều xạ trị chiếu trong và có vai trò là cơ sở phát triển dịch vụ kiểm toán mới. Đối với hàng triệu bệnh nhân ung thư trên toàn thế giới, đặc biệt là những nơi có bối cảnh hạn chế về nguồn lực, kết quả của nghiên cứu thí điểm này sẽ giúp đảm bảo tính an toàn và hiệu quả của các phương pháp điều trị xạ trị gần liều cao. Phương pháp mới này được phát triển trong dự án nghiên cứu phối hợp đang diễn ra với gần 50 trung tâm từ 11 quốc gia khác nhau.
Máy đo liều phát quang bức xạ và phim sắc tố phóng xạ của mô hình kiểm toán xạ trị áp sát mới được IAEA phát triển bằng bộ nạp liều sau xạ trị áp sát. (Ảnh: K. Chelminski/IAEA)
Liệu pháp xạ trị chiếu trong liều cao (HDR) là một loại liệu pháp xạ trị được sử dụng để điều trị ung thư cổ tử cung, tuyến tiền liệt và các loại ung thư khác. Liệu pháp này đưa bức xạ trực tiếp vào khối u của bệnh nhân thông qua một nguồn phóng xạ thu nhỏ được đặt bên trong cơ thể bệnh nhân. Mặc dù phương pháp này giảm thiểu tối đa việc các mô khỏe mạnh xung quanh tiếp xúc với bức xạ, liệu pháp xạ trị HDR cũng đặt ra thách thức khi cung cấp liều cao hơn đáng kể so với xạ trị chiếu ngoài. Do đó, HDR đòi hỏi phải tối ưu hóa tỉ mỉ để tránh các tác dụng phụ do liều lượng quá thấp hoặc quá cao. Kiểm toán liều lượng có thể giúp kiểm tra độ chính xác của liều bức xạ không chỉ quan trọng đối với chất lượng và độ an toàn mà còn có thể cải thiện niềm tin của công chúng vào phương pháp điều trị này. Mặc dù vậy nhưng kiểm toán liều lượng trong liệu pháp xạ trị HDR không được áp dụng rộng rãi như trong xạ trị chiếu ngoài. IAEA đã khởi động một dự án nghiên cứu phối hợp (CRP E24023) năm 2021 để phát triển một phương pháp kiểm toán liều lượng chuyên dụng cho liệu pháp xạ trị HDR.
Dự án CRP của IAEA về Phát triển phương pháp kiểm toán liều lượng trong xạ trị gần sẽ mang lại lợi ích cho các quốc gia thành viên bằng cách thiết lập chương trình kiểm toán để xác minh độc lập liều lượng từ xạ trị chiếu trong liều cao (HDR). Dự án bao gồm việc phát triển và thử nghiệm các phương pháp hiệu chuẩn và kiểm toán cho các ứng dụng xạ trị nội HDR phụ khoa sử dụng nguồn 60Co hoặc 192Ir. Hơn nữa, kết quả của CRP này sẽ thúc đẩy phát triển các mạng lưới kiểm toán liều lượng tại các quốc gia thành viên. Mặc dù một số phương pháp kiểm toán xạ trị từ xa và tại chỗ đã được các mạng lưới kiểm toán liều lượng quốc gia và khu vực phát triển, nhưng hầu hết các cuộc kiểm toán đều tập trung vào việc xác minh cường độ nguồn và đặc điểm của nguồn trong hệ thống lập kế hoạch điều trị.
Ba bước chính của quy trình cần được nghiên cứu là:
- Xác minh tỷ lệ KERMA không khí tham chiếu của nguồn vi xạ trị áp sát liều cao 60Co và/hoặc 192Ir;
- Xác thực tính toán liều lập kế hoạch điều trị cho các ứng dụng điều trị phụ khoa thông thường;
- Phát triển và thử nghiệm phương pháp kiểm toán liều lượng đầu cuối trong môi trường lâm sàng.
Các yếu tố chính trong quá trình xác thực quy trình điều trị thông thường là khả năng tái tạo và độ chính xác của vị trí nguồn và hiệu chuẩn nguồn HDR. Do đó, tham gia sẽ đánh giá các tiêu chuẩn về chất lượng và an toàn để điều trị áp sát hiệu quả cho bệnh nhân ung thư và đánh giá khả năng so sánh giữa các quốc gia thành viên. CRP mới này dựa trên thành công của 04 CRP trước đó tập trung vào việc phát triển, thử nghiệm và phổ biến các phương pháp kiểm toán liều lượng cho xạ trị chùm ngoài do Phòng thí nghiệm đo liều lượng IAEA (DOL) điều phối. CRP này tìm cách đưa vào phương pháp kiểm toán áp sát để tăng cường năng lực của mạng lưới kiểm toán liều lượng quốc gia.
Kể từ năm 1969, dịch vụ kiểm toán của IAEA chỉ giới hạn ở việc kiểm tra các chùm tia photon năng lượng cao, trong khi số lượng máy gia tốc tuyến tính y tế, hay máy gia tốc tuyến tính, có khả năng cung cấp cả chùm tia bức xạ photon và electron dành cho xạ trị đã không ngừng tăng lên. Theo các Trung tâm Xạ trị của IAEA (DIRAC), khoảng một nửa số đơn vị điều trị xạ trị được lắp đặt trên toàn cầu kể từ năm 2010 có thể tạo ra các chùm tia electron lâm sàng. Các chùm tia này thường được sử dụng để điều trị các vị trí giải phẫu gần bề mặt của bệnh nhân, chẳng hạn như các tổn thương da hoặc khối u sau phẫu thuật. Dịch vụ kiểm toán chùm tia electron mới sẽ giúp đảm bảo rằng các phương pháp điều trị như vậy được thực hiện một cách an toàn và hiệu quả.
Các chương trình đảm bảo chất lượng cho các quy trình xạ trị được thiết lập để đảm bảo rằng liều lượng được truyền đến mục tiêu bên trong bệnh nhân đang xạ trị là chính xác. Liều lượng bức xạ quá cao có thể gây hại cho các cơ quan khỏe mạnh xung quanh, trong khi liều lượng quá thấp có thể không hiệu quả trong việc tiêu diệt tế bào ung thư. Xác minh hiệu chuẩn của đơn vị điều trị là nền tảng của đảm bảo chất lượng xạ trị và các cuộc kiểm toán liều lượng bên ngoài đã được công nhận là công cụ vô giá để kiểm soát chất lượng hiệu chuẩn và là bắt buộc ở một số quốc gia. IAEA cung cấp dịch vụ kiểm toán liều lượng bên ngoài bằng cách sử dụng các liều lượng kế đặc biệt được chuyển đến các bệnh viện tham gia và sau đó các liều lượng kế này được chiếu xạ trong các điều kiện điều trị bức xạ thông thường tại bệnh viện theo liều lượng đã chỉ định. Sau đó, các liều lượng kế được gửi lại để IAEA đánh giá nhằm so sánh liều lượng thực tế mà liều lượng kế đã tiếp xúc với liều lượng đã lên kế hoạch. Kết quả trong phạm vi 5% được coi là chấp nhận được, trong khi bất kỳ độ lệch lớn hơn nào đều được nhóm kiểm toán liều lượng của IAEA theo dõi. Sau khi thực hiện bất kỳ hành động khắc phục nào cần thiết, quá trình kiểm toán sẽ được lặp lại.
Cuộc họp khởi động dự án của các nhóm nghiên cứu từ 10 quốc gia khác nhau (Brazil, Trung Quốc, Croatia, Hy Lạp, Ấn Độ, Iran, Mexico, Liên bang Nga, Nam Phi và Tây Ban Nha) đã đưa ra nhiều thiết kế kiểm toán tiềm năng khác nhau. Trọng tâm của phương pháp luận là các phantom (được thiết kế đặc biệt để đánh giá liều bức xạ với độ chính xác cần thiết). Với các mô phỏng cung cấp cơ sở lý thuyết, Phòng thí nghiệm đo liều của IAEA đã có thể tạo ra phantom nhỏ, nhẹ và dễ vận chuyển. Thiết bị có kích thước 16 cm x 8 cm x 3 cm và chứa một máy đo liều phát quang để đo liều đã phân phối và phim phóng xạ sắc ký để kiểm tra độ chính xác của vị trí nguồn. Phantom có thể được chế tạo từ các vật liệu có sẵn rộng rãi và có thể sử dụng với ống thông nhựa kẽ. Điều này có nghĩa là phantom không yêu cầu nhà sản xuất cụ thể, giúp tiết kiệm chi phí, dễ tiếp cận và thiết thực cho các bệnh viện và cơ sở trên toàn thế giới.
Phương pháp này sử dụng kế hoạch điều trị tham chiếu được sử dụng trên tất cả các hệ thống lập kế hoạch điều trị thương mại chính và các hệ thống nạp sau HDR và đã được thử nghiệm tại 54 trung tâm trên toàn thế giới. Với một số cơ sở thực hiện nhiều hơn một lần chiếu xạ, IAEA đã nhận được tổng cộng 59 phép đo, 45 trong số đó được chiếu xạ bằng iridium-192 và 14 bằng nguồn coban-60 trên 49 bộ nạp sau xạ trị áp sát khác nhau của nhiều mẫu khác nhau. Kết quả của nghiên cứu thí điểm đa trung tâm này xác nhận phương pháp kiểm toán liều lượng, chứng minh tính chính xác, độ tin cậy và khả năng tiếp cận của phương pháp này để sử dụng trên toàn cầu. Quá trình phát triển và thử nghiệm phương pháp này cũng như các hệ số hiệu chỉnh mô phỏng Monte Carlo của phương pháp đã được công bố trên Tạp chí Vật lý và Hình ảnh trong Xạ trị Ung thư.
Bộ kiểm tra xạ trị nội bộ IAEA có chứa RPLD và phim nhuộm màu phóng xạ. (Ảnh: K. Chelminski/IAEA)
Từ khóa: xạ trị;
– CMD –
