Xin chào tất cả các bạn muốn tò mò biết một chút về bức xạ và phóng xạ.
Bài viết này muốn trình bày một chút sự thật khoa học có thể liên quan đến tất cả mọi người. Đó là bức xạ trên máy bay và phóng xạ môi trường. Những thứ này chúng ta không thể nhìn thấy được bằng mắt thường, nó có tác động nguy hiểm tới sức khỏe của bạn hay không. Từ từ tôi sẽ giải thích.
Thực tế có rất nhiều người sợ phải tiếp xúc với phóng xạ, nghe đến phóng xạ là một số người ‘mất tích’ luôn, hoặc lảng tránh. Đây là sự thật mà tôi là người từng chứng kiến khi làm việc với các nhà máy công nghiệp có sử dụng các nguồn phóng xạ, các máy X-ray.
Sét về mặt lợi ích thì chúng mang lại rất nhiều, rất lớn cho nền công nghiệp của thế giới. Ngày nay công nghệ đo lường đã thay đổi rất nhiều, việc ứng dụng các tia bức xạ ở hầu hết mọi lĩnh vực. Người ta dùng tia bức xạ phát ra từ nguồn phóng xạ Am-241 để đo độ dày của các tờ giấy A4 mà bạn đang dùng. Người ta dùng máy phát tia X-ray hay nguồn Am-241 để đo mức đầy vơi trong các chai đồ uống, đặc biệt là các loại bia, dùng nguồn Ni-63 để phân tích mẫu bia.
Liệt kê việc ứng dụng của nguồn phóng xạ ở đây thì rất dài, tôi xin thêm một vài ví dụ để thấy các sản phẩm xung quanh bạn hầu như đều đã được đo kiểm tra bằng các tia bức xạ phát ra từ nguồn phóng xạ: Các thiết bị điện thoại của bạn đều qua các máy phát tia bức xạ X-ray để soi bo mạch, những tấm gỗ, thép làm bàn, ghế ngồi, mái lợp tôn đều được đo độ dày, độ chặt bằng nguồn phóng xạ. Thậm chí các lớp bao bì, túi nhựa, túi polimer đều được đo độ dày bằng các tia bức xạ. Trong bức tường nhà bạn có xi măng cũng được phân tích bằng các nguồn phóng xạ: Cf-252, Cs-137 trong dây chuyền sản xuất. Người ta dùng nguồn phóng xạ Co-60 dùng để diệt khuẩn trong thực phẩm để xuất sang Nhật, Mỹ, Đài Loan,….Tuy nhiên bạn cứ yên tâm dùng, vì sau khi bị chiếu các vật chất bạn tiếp xúc không hề phát ra tia bức xạ tiếp.
Vậy hàng ngày bạn có tiếp xúc với tia bức xạ hay không? Thưa rằng là có, và luôn luôn có. Đó là các tia bức xạ từ vũ trụ – sinh ra từ một số vụ nổ thiên thạch, sự di chuyển va chạm của các vì sao với tốc độ rất nhanh (những tia Gamma, Neutron đi nhanh với tốc độ gần bằng anh sáng sẽ lọt một phần vô cùng nhỏ xuống trái đất), ngoài ra những anh em họ hàng xa của các nguyên tố phóng xạ Uranium ở trong các bức tường, đất đá cũng phát tia bức xạ… Tuy nhiên liều bức xạ nhận được từ môi trường hàng năm của bạn vẫn ở trong ngưỡng an toàn, giao động khoảng nhỏ hơn 1mini Sivert/ 1 năm. Đó là do bức xạ môi trường gây lên.
Bức xạ môi trường ở mỗi khu vực sẽ khác nhau, tuy nhiên ở nước ta bức xạ môi trường sẽ rơi vào khoảng 0,1micro Sivert/giờ. Người ta gọi giá trị này là suất liều bức xạ, với môi trường người ta gọi là bức xạ phông môi trường.
Để hiểu sâu hơn một chút, có lẽ với nhiều người sẽ là khó hiểu nhưng tôi cũng giải thích sâu thêm một chút để bạn thấy bản chất của tia bức xạ nó là gì để sau đây tôi tiết lộ với bạn cường độ bức xạ khi bạn đi trên máy bay nó ở mức nào.
Tia bức xạ nó được sinh ra do giao động điện từ với tần số cực cao, hoặc là sự đ, âm xuyên của các thành phần hạt nhân, các loại hạt (Neutron, anpha) giao động quả lắc đồng hồ trong 1 giây 1 lần nhưng giao động các hạt trong tia bức xạ nó có thể lên tới 1020 – 1024 Hz tức là có chừng 1020 – 1024 giao động trong 1 giây, Thật khủng khiếp phải không nào. Hoặc trong trường hợp là tia Neutron mang hạt Neutron ở trong hạt nhân của nguyên tử nó sẽ bắn qua cơ thể bạn với tốc độ sấp xỉ bằng tốc độ ánh sáng. Vậy điều gì sẽ xảy ra với tia bức xạ xuyên qua người bạn. Với năng lượng đủ lớn, và giao động với tần số cao như vậy nó sẽ làm cho các liên kết phân tử ở trong các chuỗi ADN, các phân tử Protein ở trong tế bào con người bị mất các điện tử (eletron), dẫn đến phá vỡ liên kết, thay đổi cấu trúc ADN hoặc nó sẽ tác dụng với môi trường, nước,,…trong cơ thể sinh ra các gốc tự do, các chất oxy hóa làm rối loạn chuyển hóa, biến đổi gen,…Tuy nhiên rất may cơ thể chúng ta sau hàng triệu năm tiến hóa nó có cơ chế đào thải, phục hồi các tổn thương nhờ biết kết hợp các hợp chất chống oxy hóa trong tự nhiên. Nhưng nếu liều chiếu nhận được quá mức giới hạn cho phép bạn sẽ có nguy cơ xác suất bị bệnh, một trong các bệnh phổ biến liên quan đến bức xạ là gì chắc bạn cũng biết rồi tôi không phải nhắc lại.
ĐỌC THÊM: Kiểm xạ, đánh giá an toàn bức xạ
Vậy liều giới hạn nhận được là bao nhiêu bạn có thể tham khảo thông tư 19/2012/TT-BKHCN, TC 6866:2001 với nhân viên bức xạ là 20mini Sivert/năm.
Liều hiệu dụng toàn thân với dân chúng không được quá 1mini Sivert/năm. Tức là 1000micro Sivert
Ở trong hầu hết các trường hợp làm việc ở các nhà máy sản xuất điện tử tiếp xúc với các máy X-ray, và ở các nhà máy giấy, xi măng, nhà máy sx đồ uống….Nhân viên làm việc gần nguồn phóng xạ, máy X-ray thường tiếp xúc với các vị trí có suất liều từ 0,1mircro Sivert/h đến 1mirco Sivert/h. Với suất liều nhỏ hơn 0,5mirco Sivert/h thì có thể làm việc liên tục 8 tiếng 1 ngày cả năm vẫn đảm bảo trong giới hạn an toàn cho phép.
Vậy thì ở trên máy bay thì sao, tôi đã nhiều lần đo suất liều ở trên máy bay. Nó rơi vào khoảng 0,8micro Sivert/h đến 1,5micro Sivert/h khi máy bay đã đạt độ cao ổn định (bạn hãy xem bức ảnh thật tôi chụp cách đây 2 tháng khi đi máy bay từ HN vào HCM). Nếu bạn bay sang Mỹ mất khoảng 20 tiếng thì bạn đã nhận được trung bình là 20mirco Sivert(Tính suất liều trung bình là 1micro Sivert/h), tương đương với 0,02mini Sivert. Vậy cả đi lẫn vệ bạn nhận là 0,04miniSivert. Vậy là một người bình thường bạn có thể bay 1000/0,04=25000 chuyến bay 1 năm mà vẫn an toàn trong giới hạn liều cho phép, vậy cứ thoải mái đi nhé.
Ở ví dụ trên cho thấy mặc dù suất liều trên máy bay là tương đương so với một số điều kiện làm việc bình thường của các nhân viên bức xạ làm việc gần nguồn phóng xạ, nhưng tôi phân tích để bạn có thể yên tâm về giới hạn liều bạn nhận được.
Tuy nhiên bạn cũng nên chú ý nghỉ ngơi vào bảo dưỡng bộ máy, tránh các tác nhân gây oxy hóa: Ví dụ bạn nhận được 1micro Sivert thì xác xuất bạn bị ung thư ngang với hút 2 điếu thuốc, và tương đương bạn đi quãng đường 100km bằng xe máy, tương đương bạn cãi nhau nổi giận 1 lần,…đó là xác suất, ở trường hợp này là 1 phần triệu 1/1.000.000.
