Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-Ichi là một trong những nhà máy điện hạt nhân (ĐHN) lớn nhất của Nhật Bản, nằm ở thị trấn Okuma, huyện Futaba, Fukushima. Nhà máy có 06 lò phản ứng hạt nhân, cung cấp 4,7 GW điện, thuộc nhóm 25 nhà máy điện lớn nhất trên thế giới. Sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi là một các vụ tai nạn hạt nhân lớn trong lịch sử phát triển điện hạt nhân và là thảm họa phóng xạ đáng nhớ nhất đầu thế kỷ 21. Sự cố này xảy ra sau khi xuất hiện trận động đất 9 độ Richter kèm theo sóng thần tàn phá phía đông Nhật Bản năm 2011.
Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi nằm ở thị trấn Okuma, thuộc tỉnh Fukushima, trên bờ biển phía đông Nhật Bản và cách thủ đô Tokyo khoảng 220 km về phía đông bắc. Lúc 14 giờ 46 ngày 11/3/2011, trận động đất xảy ra làm rung chuyển thành phố Sendai, nằm cách nhà máy điện khoảng 97 km. Trận động đất 9 độ richter mạnh đến mức khiến Trái đất lệch khỏi trục, gây ra cơn sóng thần quét qua đảo Honshu, khiến gần 20.000 người thiệt mạng hoặc mất tích và xóa sổ nhiều thị trấn.
Tại nhà máy ĐHN Fukushima Dai-ichi, cơn sóng khổng lồ đã tràn qua các hệ thống bảo vệ và làm ngập các lò phản ứng, gây ra hậu họa nghiêm trọng. Vào lúc 15 giờ 30 ngày 12/3/2011, một vụ nổ đã xảy ra tại một trong những lò phản ứng hạt nhân của Fukushima Dai-ichi. Máy phát điện diesel khẩn cấp được kích hoạt để tiếp tục bơm chất làm mát vào quanh lò phản ứng, đây là điểm vốn cực kỳ nóng ngay cả khi các phản ứng hạt nhân dừng lại. Tuy nhiên, ngay sau đó, một con sóng cao hơn 14 mét ập vào nhà máy Fukushima. Nước tràn qua con đê biển bao quanh nhà máy, làm ngập nhà máy và làm sập các máy phát điện khẩn cấp.
Các công nhân ở đây đã bơm nước biển vào nhà máy, cố gắng làm mát các lò phản ứng vì hệ thống làm mát đã bị hỏng, sau đó, gấp rút khôi phục lại nguồn điện, nhưng trong những ngày sau đó, nhiên liệu hạt nhân tại 03 trong số các lò phản ứng đã quá nóng và làm tan chảy một phần lõi lò phản ứng. Điều này dẫn tới hai vụ nổ làm rung chuyển nhà máy vào ngày 14 – 15/3/2011 và sau đó lửa bùng phát làm hư hỏng nặng các tòa nhà chứa lò phản ứng. Chất phóng xạ bắt đầu rò rỉ vào bầu khí quyển và Thái Bình Dương.
Toàn bộ nhà máy bị tê liệt, hơn 160.000 cư dân phải sơ tán theo lệnh hoặc tự nguyện vì xuất hiện rò rỉ phóng xạ trong không khí. Chính phủ Nhật Bản đã chi khoảng 300 tỉ USD để tái thiết khu vực bị sóng thần tàn phá. Tuy nhiên, các khu vực xung quanh nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi bị nhiễm phóng xạ nên nhiều người đã rời khỏi đó để đến nơi khác sinh sống. Tiến trình dọn dẹp và ngừng hoạt động của nhà máy sẽ mất 30-40 năm và tiêu tốn hàng tỉ USD.
Kiểm tra phóng xạ người dân sau thảm họa (Nguồn: Reuters)
Ít nhất 16 công nhân bị thương trong các vụ nổ và hàng chục người khác bị nhiễm phóng xạ vì cố làm mát lò phản ứng. Ngoài ra, 03 người được cho là đã được đưa đến bệnh viện sau khi bị phơi nhiễm ở mức độ cao. Ảnh hưởng lâu dài của phóng xạ vẫn là một vấn đề gây tranh cãi. Năm 2013, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố Báo cáo kết luận thảm họa hạt nhân Fukushima sẽ không làm tăng tỷ lệ mắc ung thư của người dân trong khu vực. Các nhà khoa học Nhật Bản lẫn nước ngoài tin rằng ngoài khu vực xung quanh nhà máy, rủi ro về phóng xạ tương đối thấp. Ngày 9/3/2021, Báo cáo của Liên Hiệp Quốc kết luận: “Không ghi nhận những trường hợp phóng xạ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân Fukushima”. Tuy nhiên, nhiều người dân vẫn không tin tưởng các báo cáo và chưa trở về nhà ở Fukushima vì lo ngại mối đe dọa của phóng xạ. Đài NHK gần đây công bố kết quả cuộc khảo sát cho thấy 85% người dân Nhật Bản lo ngại về tai nạn hạt nhân. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) phân loại Thảm họa Fukushima là sự kiện cấp độ 7, tức mức cao nhất và là thảm họa nghiêm trọng đứng thứ 2 sau sự cố nhà máy điện hạt nhân Chernobyl tại Ukraine năm 1986.
Ngày 24/8/2023, IAEA xác nhận Nhật Bản đã bắt đầu xả nước thải phóng xạ đã qua xử lý từ nhà máy ĐHN Fukushima Daiichi vào Thái Bình Dương, sau 12 năm kể từ cuộc khủng hoảng lớn ở đó. Khoảng 1,34 triệu tấn nước, đủ để lấp đầy 500 hồ bơi cỡ chuẩn Olympic, đã tích tụ kể từ sau trận sóng thần năm 2011 phá hủy nhà máy. Nước thải sẽ được xả ra biển trong hơn 30 năm sau khi được xử lý và làm loãng. Chính phủ Nhật Bản cho biết việc này là một bước cần thiết trong quá trình ngừng các hoạt động xử lý hậu quả sự cố nhà máy kéo dài và tốn kém. Nhật Bản đã thu giữ và lưu trữ nước bị ô nhiễm trong các bể chứa lớn trong hơn một thập kỷ và đến nay đã không còn chỗ để chứa.
Quá trình xả thải nước đã xử lý từ nhà máy ĐHN Fukushima Daiichi
Nước từ nhà máy ĐHN Fukushima Daiichi được lọc để loại bỏ hơn 60 chất phóng xạ nhưng sẽ không hoàn toàn khử hết do có chứa triti và carbon-14, đồng vị phóng xạ của hydro và carbon khó bị loại bỏ khỏi nước. Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết chúng không phải là mối nguy hiểm trừ khi hấp thụ với số lượng lớn, vì chúng phát ra liều phóng xạ rất thấp. Nhật Bản cho biết nước xả ra Thái Bình Dương đã được pha lẫn với nước biển có hàm lượng triti và carbon-14 đáp ứng tiêu chuẩn an toàn. Các nhà máy hạt nhân trên khắp thế giới thường xuyên thải ra nước thải có hàm lượng triti cao hơn nước đã được xử lý từ Fukushima.
Trước khi xả ra ngoài, nhà điều hành pha loãng nước đã qua xử lý để giảm mức triti xuống khoảng 1/7 khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới. Nhật Bản xác nhận nước pha loãng chứa từ 43 đến 63 becquerel/lít. Con số này thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn thải ra môi trường của Nhật Bản là 60.000 becquerel/lít. Nước sau đó sẽ được chuyển qua một đường hầm dưới đáy biển và thải ra ngoài khơi cách bờ biển 1km. Vòng đầu tiên của quá trình này sẽ mất khoảng 17 ngày bao gồm việc xả thải khoảng 7.800 tấn nước đã qua xử lý. Lượng nước này được lưu trữ trong hơn 1.000 bể chứa màu xanh da trời xếp hàng trong khu vực nhà máy.
Các bể chứa nước thải của nhà máy ĐHN Fukushima Daiichi (Nguồn: Ko Sasaki, New York Times)
IAEA đã cung cấp dữ liệu theo thời gian thực về việc xả thải có kiểm soát, bao gồm cả tốc độ dòng nước và giám sát bức xạ. IAEA cũng đã cam kết có mặt trước, trong và sau quá trình xả thải này. Nước tiếp xúc với nhiên liệu tan chảy, mảnh vụn nhiên liệu và các chất phóng xạ khác, dẫn đến ô nhiễm. Nước sau đso được xử lý và pha loãng thông qua quy trình lọc có tên Hệ thống xử lý chất lỏng tiên tiến (ALPS) và được lưu trữ trong các bể được chuẩn bị đặc biệt. Tính đến tháng 6/2023, có khoảng 1.000 bể chứa loại này chứa hơn một triệu mét khối nước đã qua xử lý. IAEA cho biết cách tiếp cận và hoạt động xả nước đã qua xử lý của Nhật Bản “phù hợp với các tiêu chuẩn an toàn quốc tế liên quan”. Hơn nữa, việc “xả nước dần dần, có kiểm soát” sẽ có “tác động phóng xạ không đáng kể” đến con người và môi trường.
Đường ống màu xanh dẫn nước biển để pha loãng nước phóng xạ đã qua xử lý tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi (Nguồn: Hiro Komae/Associated Press)
Từ khóa: Fukushima Dai-ichi; nhà máy điện hạt nhân; thảm họa phóng xạ; tai nạn hạt nhân;
– CMD&DND –
